ตอบคำถามเรื่อง “เข่าหลวม”

เรียนคุณหมอไพศาล

ผมบังเอิญไปเห็นคอลัมน์เกี่ยวกับเรื่องข้อเข่าที่คุณหมอเขียน และได้ทิ้งอีเมล์เอาไว้ จึงอยากรบกวนสอบถามคุณหมอเกี่ยวกับเรื่องข้อเข่าหลวมหน่อยครับ ต้องขอบอกก่อนว่าผมผ่าเข่ารักษาอาการเอ็นไขว้หน้าขาดมาทั้งสองข้างแล้ว โดยที่ข้างขวาผ่ามาได้ประมาณ 2 ปีแล้ว และจำเป็นต้องตัดเอาหมอนรองกระดูกด้านในออกไปครึ่งนึง เนื่องจากว่าตอนมันขาดมันมาขัดข้อเข่าจนไม่สามารถที่จะเย็บติดกันได้แล้วครับ ส่วนข้างซ้ายผมผ่ามาได้ประมาณ 8 เดือน ซึ่งหลังจากผ่าข้างซ้ายได้ประมาณ 6 เดือน ผมก็กลับมาเล่นฟุตบอลใหม่ ซึ่งในขณะที่ผมเล่นผมก็จะระมัดระวังข้างซ้ายเนื่องจากว่าเพิ่งผ่ามาได้ไม่นานกลัวจะเป็นซ้ำอีก แต่ทีนี้แทนที่จะเป็นที่ข้างซ้าย เข่าขวาผมเกิดบิดแล้วเหมือนกระดูกมันขบกัน (เพราะได้ตัดหมอนรองกระดูกทิ้งไปแล้ว) บริเวณเข่าด้านใน ผมก็หยุดเล่น แต่ก็เดินเหินอะไรต่างๆ ได้ เพียงแต่จะมีอาการบวมนิดหน่อย กินยา 2 วัน ก็ไม่รู้สึกปวดอะไรแล้ว แต่ทำไมตอนนี้ (ผ่านมาได้ 5 วันแล้ว) เวลาผมเดินไปไหนมาไหนมันรู้สึกเหมือนกับว่าเข่ามันจะบิดซ้ำอีก (ทั้งที่ตอนเดินก็เดินตรงๆ ไม่ได้มีการหันซ้ายหันขวากระทันหัน) ผมก็เลยไปตรวจกับหมอคนหนึ่ง ซึ่งเค้าตรวจให้แต่ Anterior Drawer Test แล้วเค้าบอกว่าเอ็นไขว้ไม่ขาด (ซึ่งผมก็คิดว่าอย่างนั้นเพราะที่ขาดก่อนหน้านี้สองครั้งมันจะขยับได้มากกว่านี้เยอะเลย) แต่เค้าไม่ได้ตรวจหมอนรองกระดูกอะไรให้ผมเลย แล้วเค้าก็บอกว่า เป็นเพราะเข่าหลวม เลยทำให้เวลาเดินมันเลยเหมือนจะบิดอีก แต่ผมก็ยังรู้สึกไม่ค่อยสบายใจอยู่ดี จึงอยากจะเรียนถามคุณหมอดังนี้ครับ

จากอาการที่เล่ามาคุณหมอพอจะประเมินอาการของผมได้หรือเปล่าครับว่ามันจำเป็นต้องผ่าตัดอีกหรือเปล่า (พอดีผมยังอยากจะเตะฟุตบอลอีกนะครับ)อาการที่เหมือนเข่ามันจะบิดซ้ำอีกหลังจากที่บิดมาแล้วนี้เป็นอาการปกติหลังจากที่เส้นเอ็นและกล้ามเนื้อบาดเจ็บและยังไม่ฟื้นตัวดีหรือเปล่าครับ หรือว่ามันจะเป็นอย่างนี้ตลอดไป (หมายถึงว่าถ้าผมปล่อยไม่ออกกำลังกายสักพักมันจะหายไปเองหรือเปล่าครับ)จากข้อ 2. ถ้ามันดีขึ้นควรจะพักนานแค่ไหนครับแล้วถ้าไม่ดีขึ้น การเล่นเวต และการบริหารกล้ามเนื้อรอบหัวเข่ามันจะสามารถทำให้ข้อเข่าแข็งแรงพอที่จะกลับมาเล่นกีฬาหนักๆ อย่างเช่นฟุตบอลได้หรือเปล่าครับ (เพราะตอนทำกายภาพเห็นเค้าบอกว่าการเล่นเวตจะช่วยได้ แต่เอาเข้าจริงๆ แล้วทุกคนที่เข่าบิดก็ต้องจบลงด้วยการผ่าตัดทั้งนั้นเลยครับเลยถามอย่างนี้ (บังเอิญมีคนรอบข้างผ่าตัดเอ็นไขว้หน้าเหมือนกันอีก 4-5 คนนะครับ)) ก็อยากจะเรียนถามคุณหมอเท่านี้ละครับ

ขอบคุณครับ

เอ (นามสมมติ)

ผมลงจดหมายทั้งฉบับจากแฟนคอลัมน์ “คุยกันวันเสาร์กับหมอไพศาล” ที่เขียนมาถามเรื่องเข่าหลวม ซึ่งผมขอสรุปประวัติการเจ็บป่วยของคุณเอให้ท่านผู้อ่านอื่นๆ ได้เข้าใจไปพร้อมๆ กันดังนี้ครับ

2 ปีก่อนเอ็นไขว้หน้าของเข่าขวาขาด (Torn Anterior Cruciate Ligament) มีหมอนรองกระดูกฉีกด้านในขาดด้วย (Torn Medical Meniscus) ได้รับการรักษาด้วยการผ่าตัดรักษาเอ็นเข่าขาด และต้องตัดหมอนรองกระดูกด้านในออกไปครั้งหนึ่ง

8 เดือนก่อนเอ็นไขว้หน้าของเข่าซ้ายขาด ซึ่งน่าจะเกิดจากเข่าขวาหายพอดีพอที่จะเล่นฟุตบอลได้อีก แต่ก็ประสบอุบัติเหตุอีกจนทำให้เอ็นเข่าซ้ายขาด ต้องเข้ารับการผ่าตัด

2 เดือนก่อน หลังผ่ามาได้ 6 เดือนก็กลับมาเล่นฟุตบอลอีก รู้สึกว่า เข่าขวาบิดเหมือนกระดูกมันขบกัน เดินไปมารู้สึกว่าเข่าหลวมไม่ค่อยแข็งแรง (Instability)

ตอบคำถามข้อที่ 1 ในขั้นแรก ผมคิดว่ายังไม่จำเป็นต้องผ่าตัด ควรให้แพทย์ประเมินความแข็งแรงของกล้ามเนื้อรอบๆ เข่าของทั้งสองข้าง ซึ่งผมเชื่อว่ากล้ามเนื้อต้นขาคงมีขนาดเล็กลง (Muscle Wasting) กว่าปกติ การที่ขาขวาผ่าตัดรักษาเรื่องเอ็นหน้าไขว้ขาด และมีหมอนรองกระดูกด้านในฉีกขาดด้วย การบริหารกล้ามเนื้อรอบๆ เข่า โดยเฉพาะกล้ามเนื้อต้นขา (Quadricep Strengthening Exercise) รวมทั้งกล้ามเนื้อด้านหลังต้นขา (Hamstring Muscle) กล้ามเนื้อน่อง (Gastrosoleus Muscle) รวมทั้งการฝึกกล้ามเนื้อรอบๆ ข้อเท้าก็มีความจำเป็น ตลอดจนการฝึกการตอบสนองของกล้ามเนื้อ และเส้นประสาทที่ควบคุม (Proprioceptive Training) ก็มีส่วนสำคัญในกรณีที่ก่อนจะกลับลงไปเล่นฟุตบอลหรือกีฬาที่ต้องปะทะอีก ต้องได้รับการอนุญาตจากแพทย์หรือนักกายภาพบำบัดทางการกีฬาเสียก่อน

ตอบคำถามข้อที่ 2 และ 3 อาการเหมือนเข่าบิด (เข้าใจว่าถามถึงเข่าขวา) จะดีขึ้นได้ด้วยการสร้างกล้ามเนื้อให้แข็งแรง ถ้าให้ดีต้องให้แข็งแรงกว่าเก่า หรือใหญ่มากขึ้นจากปกติก่อนการบาดเจ็บเสียอีก จึงจะสามารถชดเชยจุดอ่อนที่เข่าข้างนั้นๆ มี ซึ่งก็คือ เอ็นที่ขาดไป (แม้จะได้รับการผ่าตัดก็ตาม) และหมอนรองกระดูกที่ฉีกขาดไป การพักไม่ออกกำลังกายเลย ถือว่าไม่ควรกระทำ ท่านต้องหาทางออกกำลังกาย โดยเว้นในส่วนที่มีการบาดเจ็บ เพื่อรักษาสภาพความฟิต และให้กล้ามเนื้อส่วนต่างๆ ที่ฝึกซ้อมได้ ยังคงมีความแข็งแรงอยู่เสมอ

ตอบคำถามข้อที่ 4 การเล่นเวต และการบริหารกล้ามเนื้อรอบหัวเข่า จะช่วยทำให้ข้อเข่าแข็งแรงขึ้นได้จนสามารถกลับมาเล่นฟุตบอลได้อีกถือเป็นข้อเท็จจริง ที่เกิดขึ้นในสถาบันการรักษาต่างๆ ทั่วโลก แต่ผู้ที่บาดเจ็บเองนั้นจะต้องมีความมุ่งมั่น มีความพยายาม มีความอดทนในการทำกายภาพบำบัด ซึ่งต้องใช้เวลาค่อนข้างนาน มีการตรวจสอบความแข็งแรงของกล้ามเนื้อ วัดขนาดของกล้ามเนื้อต้นขาแสดงให้เห็นอย่างเป็นรูปธรรมว่าแข็งแรง และใหญ่ขึ้นมาถึงอันดับไหน และการเล่นเวต และการบริหารกล้ามเนื้อรอบเข่านั้นจะต้องทำได้ด้วยตนเอง คนอื่นจะทำแทนเราไม่ได้

ผมหวังว่าคุณเอ และท่านผู้อ่านทุกท่านคงพอเข้าใจนะครับ หากสงสัย ท่านสามารถเข้าไปพบแพทย์ออร์โธปิดิกส์ เพื่อให้มีการตรวจร่างกาย เช็คความแข็งแรงของข้อเข่า ตลอดจนสภาวะของกล้ามเนื้อว่าลีบลงไปมากน้อยเพียงใด เพราะมีการบาดเจ็บเอ็นฉีกขาดทั้ง 2 ข้อเข่า และหากท่านที่ผ่าเข่าเพื่อรักษาเรื่องเอ็นขาด ขอให้ท่านปฏิบัติตามโปรแกรมการทำกายภาพบำบัดอย่างเคร่งครัดเพราะการเดินได้โดยไม่เจ็บปวดเพียงอย่างเดียวอาจไม่เพียงพอที่ท่านจะกลับลงไปเล่นกีฬาประเภท Contact Sports

นายแพทย์ ไพศาล จันทรพิทักษ์
ศัลยศาสตร์ออร์โทพีดิกส์ (กระดูกและข้อ)
ผู้ประพันธ์