การผ่าตัดไต

การผ่าตัดไต หรือที่เรียกว่า nephrectomyเป็นการผ่าตัดที่พบได้บ่อยในเวชปฏิบัติ อาจเป็นการผ่าตัดเพียงบางส่วนของเนื้อไตเรียกว่า partial nephrectomy หรืออาจเป็นการผ่าตัดไตข้างใดข้างหนึ่งออกทั้งหมดเรียกว่า total nephrectomy หรือเป็นการผ่าตัดไตหนึ่งข้าง รวมทั้งต่อมหมวกไตและต่อมน้ำเหลืองข้างเคียงออกทั้งหมด เรียกว่า radical nephrectomy หรือเป็นการผ่าตัดไตทั้งสองข้างออก เรียกว่า bilateral nephrectomy

เทคนิคทางศัลยกรรม เทคนิคทางศัลยกรรมที่ใช้ในการผ่าตัดไต แบ่งออกได้เป็นสองวิธีใน

ปัจจุบัน

• วิธีแรก เรียกว่า conventional open surgery หมายถึงการผ่าตัดแบบดั้งเดิมโดยใช้หลักการผ่าตัดใหญ่
• วิธีที่สอง เป็นการผ่าตัดโดยใช้กล้อง เรียกว่า laparoscopic surgery เหมาะสำหรับการผ่าตัดไตข้างเดียว

การผ่าตัดด้วยวิธีแรก ศัลยแพทย์ จะกรีดแผลผ่าตัดที่ผิวหนังความยาว 8-12 นิ้ว ที่ตำแหน่งด้านข้างของลำตัว เพื่อให้การผ่าตัดรบกวนอวัยวะภายในช่องท้องน้อยที่สุด บางครั้งแผลผ่าตัดอาจเลยมาทางด้านหน้าหรือเลยไปทางด้านหลังแล้วแต่กรณีไป ส่วนการผ่าตัดโดยใช้กล้อง ศัลแพทย์กรีดแผลผ่าตัดเล็ก ๆ รวม 4 ตำแหน่งที่บริเวณผนังหน้าท้อง เพื่อสอดใส่เครื่องมือผ่าตัด ประกอบไปด้วยกล้อง และอุปกรณ์ช่วยผ่าตัดชนิดต่าง ๆ เมื่อผ่าตัดไตเสร็จแล้ว แพทย์จะพิจารณาเปิดแผลกว้างอีกหนึ่งตำแหน่งเพื่อนำไตออกนอกร่างกายการผ่าตัดทั้งสองวิธี conventional open nephrectomy และ laparoscopicnephrectomy กระทำ ภายใต้การดมยาสลบ วิธีส่องกล้องมีข้อดี คือ หลังผ่าตัดผู้ป่วยเจ็บน้อยกว่าแผลหายเร็วกว่า และพังผืดจากการผ่าตัดน้อย แต่ข้องเสีย คือ ใช้เวลาทำการผ่าตัดนานกว่า และต้องใช้ศัลยแพทย์ที่มีความชำนาญเท่านั้น ในอนาคตอันใกล้ มีการพัฒนาเทคนิคการผ่าตัดไตโดยใช้หุ่นยนต์ เรียกว่า robotic surgery ซึ่งเริ่มเป็นเทคนิคที่ใช้กันแพร่หลายมากขึ้นในต่างประเทศหลายแห่งในขณะนี้

การผ่าตัดไตในกรณีต่างๆ

• กรณีที่เป็นก้อนมะเร็ง ส่วนใหญ่ต้องทำการผ่าตัดผ่าตัดไตหนึ่งข้าง รวมทั้งต่อมหมวกไตและต่อมน้ำเหลืองที่อยู่ใกล้เคียง
• กรณีที่เนื้อไตถูกทำลายจากการติดเชื้อ ก้อนนิ่ว ถุงน้ำในไต หรือภาวะอุดกั้นทางเดินปัสสาวะ
• กรณี ที่ผู้ป่วยเกิดภาวะความดันโลหิตสูงอย่างรุนแรงจากโรคเส้นเลือดไปเลี้ยงไตตีบ ตัน renal artery stenosis ซึ่งก่อให้เกิดการทำลายเนื้อไต หลังจากที่ทำการผ่าตัดไตแล้ว การควบคุมความดันโลหิตจะทำได้ง่ายขึ้น
• กรณีผู้ป่วยประสบอุบัติเหตุ เช่น อุบัติเหตุรถยนต์
• กรณีผ่าตัดเปลี่ยนไต kidney transplantation

การเตรียมตัวผ่าตัด

• งดใช้ยาในกลุ่มแอสไพรินและยาที่มีผลต่อการแข็งตัวของเลือดทุกชนิด เป็นเวลาอย่างน้อยหนึ่งสัปดาห์ก่อนผ่าตัด
• งดอาหารและน้ำหลังเที่ยงคืนก่อนวันผ่าตัด เพื่อป้องกันการอาเจียนระหว่างการผ่าตัด
• ทบทวนประวัติการแพ้ยา ประวัติความเจ็บป่วยและการผ่าตัดในอดีต
• ในกรณีที่สงสัยว่าจะตั้งครรภ์ ต้องแจ้งให้แพทย์ทราบทันที

การติดตามดูแลผู้ป่วย

หลัง จากแพทย์อนุญาตให้กลับบ้าน และนัดตรวจหนึ่งสัปดาห์ เพื่อตรวจความเรียบร้อยของแผลผ่าตัด และประเมินผลการผ่าตัดในเบื้องต้น โดยทั่วไปสำหรับการผ่าตัดชนิด conventional opensurgery แพทย์จะให้พักฟื้นเป็นเวลาประมาณ 6 สัปดาห์ ส่วนการผ่าตัดชนิด laparoscopicnephrectomy จะใช้เวลาพักฟื้นประมาณ 4 สัปดาห์

ภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้นได้

• ภยันตรายต่ออวัยวะใกล้เคียง ได้แก่ ลำไส้ ตับ ม้าม ตับอ่อน
• เลือดออกในช่องท้อง หรือที่แผลผ่าตัด
• เกิดรอยรั่วเข้าไปในช่องปอดระหว่างผ่าตัด ทำให้ปอดแฟบ
• ประสิทธิภาพการทำงานของปอดและระบบทางเดินหายใจลดลงภายหลังการผ่าตัด
• แผลผ่าตัดติดเชื้อ
• สมรรถภาพการทำงานของไตจะลดลงบ้างในช่วงแรกหลังผ่าตัด
• ภยันตรายต่อเส้นประสาทใกล้แผลผ่าตัด
• ไส้เลื่อนที่แผลผ่าตัด

นพ. วรวุฒิ เจริญศิริ
ศูนย์ข้อมูลสุขภาพกรุงเทพ
ผู้ประพันธ์